Het merendeel van de gedetineerden komt ooit terug vrij. De eerste dagen na vrijlating uit de gevangenis brengen veel uitdagingen met zich mee. De meeste mensen raakten hun woonst en inkomen kwijt en dienen volledig van nul hun leven weer op te bouwen. Men gaat van de ene naar de andere dienst, vaak met een gevoel van moedeloosheid dat achterblijft. ‘De gevangenisstraf begint pas bij vrijlating’, horen we vaak zeggen.

Als lokaal bestuur kan u mee een actief beleid uittekenen om dit gevoel van moedeloosheid om te zetten naar een gevoel van vertrouwen en zelfredzaamheid. Samen met u wensen wij de nodige bruggen te bouwen voor een vlotte overgang van detentie naar opnieuw wonen en meedraaien in uw stad of gemeente:

• Wanneer gedetineerden vrijkomen, komt er zeer veel op hen af en is het soms moeilijk door het bos de bomen nog te zien. Zorg er mee voor dat (ex-)gedetineerden al tijdens en na hun detentie hun weg vinden naar uw stad of gemeente via bijvoorbeeld het geïntegreerd breed onthaal of neem waar nodig zelf initiatief voor een centraal en laagdrempelig ‘re-entry-loket’ voor (ex-)gedetineerden.
• Wijs binnen uw lokaal bestuur een referentieambtenaar detentie aan die het professionele aanspreekpunt is voor de gevangenissen, detentiehuizen en re-integratieactoren. De ideale referentieambtenaar kent de regelgeving ter zake, de rechten en plichten van (ex-)gedetineerden, legt actief contacten met de justitiële sector, is de voortrekker van het lokale beleid rond re-integratie van (ex-)gedetineerden en sluit aan bij netwerkmomenten rond dit thema.  
• Met een geldige ID start de re-integratie. Is er een gevangenis of detentiehuis op uw grondgebied,  dan kan u met de aankoop van een mobiele ID-kit het proces voor iedereen vereenvoudigen. Gedetineerden kunnen zich niet (altijd) verplaatsen naar een gemeentehuis om hun ID aan te vragen. Via de mobiele kit is het mogelijk het aanvragen en afleveren van een ID vanuit de gevangenis te regelen. Voorzie deze mogelijkheid, in samenwerking met andere lokale besturen, ook voor gedetineerden die in een gevangenis/detentiehuis binnen uw stad of gemeente huizen maar hun adres elders hebben.  

Investeren in de re-integratie van gedetineerden biedt aanzienlijke voordelen voor lokale besturen. Door gedetineerden te ondersteunen bij hun terugkeer in de samenleving, kunnen we recidive verminderen en bijdragen aan een veiliger en stabieler leefklimaat. Bovendien kan een succesvolle re-integratie leiden tot een grotere maatschappelijke betrokkenheid en economische participatie van ex-gedetineerden, wat de lokale economie ten goede komt.

Tenslotte heeft u de mogelijkheid om mee te bouwen aan een nieuwe vorm van detentie. Grootschalige detentie, afgezonderd van de maatschappij, is niet meer van deze tijd. Onderzoek toont aan dat de kans op recidive niet vermindert na opsluiting, integendeel. Wat wel werkt, is kleinschalige en gemeenschapsgerichte detentie.

De transitie- en detentiehuizen zijn hier een mooi voorbeeld van. Zij maken een stelselmatige re-integratie mogelijk, omringd door de beschermende factoren van de buurt. Als lokaal bestuur kan u hier een pioniersrol in opnemen. Wordt uw gemeente of stad gastheer voor een detentie- of transitiehuis? Enkelen gingen u reeds voor, laat ons samen de broodnodige ommezwaai maken.